Voorbeelden van rechtvaardigingen
We stelden dat er twee manieren van rechtvaardigen zijn die elkaar niet "raken" en die dus altijd beide in min of meerdere mate aan de orde zijn. Dat laat zich als volgt in beeld brengen:
We nemen aan dat het om 2 alternatieven gaat als het om de teleologische rechtvaardigingen gaat: we willen slechte dingen voorkomen of goede dingen bereiken. De twee andere mogelijkheden (slechte dingen bereiken en goede dingen voorkomen; die laten we buiten beschouwing). Maar deze twee mogelijkheden zijn reeel: het goede bereiken en het slechte voorkomen. Moeiteloos is daar weer een maat in te denken: van het allerslechtste voorkomen tot het allerbeste bereiken. Van minus 10 via 0 naar 10.
Dilemma´s zijn aan de orde als een handeling zowel iets slechts als iets goeds tot gevolg kan hebben. Op beide is een kans. Het is dan helemaal niet vanzelfsprekend dat de grootste kans het zwaarst moet wegen± veronderstel dat een behandeling 80% kans heeft op genezing en 20% op een dodelijke afloop+ is behandeling dan vanzelfsprekend= Nee, natuurlijk. Ook als we de logisch voor de hand liggende operatie uithalen door Kans met Waarde te vermenigvuldigen (en zo een getal voor preferentie te scheppen) is het zo dat er kritisch gekeken moet worden of bepaalde risico’s mogen worden genomen; zeker als die in de medische sfeer zo goot kunnen zijn.
Hier ligt wel een mogelijkheid om patienten mee te laten denken en beslissen. Zij kunnen een eigen waarde geven aan de mogelijke uitkomsten van een ingreep; de arts kan de kans daarop aangeven en de vermenigvuldiging geeft zeker de nodige houvasten voor het verdere gesprek.
Laten we de getallen voor het bereiken van het goede en het vermijden van het slechte op een as zetten; van minus 10 tot 10. Op de andere as zetten we dan de deontologische waarden: aan de ene kant de rechten van de patient maximaal respecteren en aan de andere kant de rechten van de patient maximaal schenden; met alles daar tussen in. Als we de assen op de 0-punten laten kruisen, dan ontstaan 4 kwadranten.
Daarmee komen de meest-voorkomende dilemma’s in beeld: in de kwadranten van het goede bereiken met rechten schenden en het slechte voorkomen met rechten schenden. Als de rechten van de patient kunnen worden gerespecteerd, dan zijn er alleen teleologische dilemma’s aan de orde. Maar de andere zijn de lastigste.
U weet dat u door de patient te informeren grote kans loopt hem extra te belasten met alle slechte gevolgen van dien. Dus u kunt dat voorkomen door hem bepaalde informatie te onthouden. Mag dat? Onder welke omstandigheden eventueel wel?