3a. Vervolg audit
bijeenkomst(en) waarin de deelnemers elkaar feedback geven over hun vaardigheden in de beoordeelde gesprekken. De begeleiders geven zo nodig aanvullingen op deze feedback;
- deelnemers stellen hun leerdoelen t.a.v. hun vaardigheden bij op basis van de zelfbeoordelingen en feedback;
- tweede (en volgende) rondes van video-opnames, beoordeling, feedback en bijstellen van leerdoelen.
De video-CAF werkvorm is inmiddels in twee ziekenhuizen op verschillende afdelingen toegepast in het onderwijs aan medisch specialisten (in opleiding) over patiëntenvoorlichting in de spreekkamer. De werkvorm is daarnaast toegepast voor het verbeteren van het multidisciplinaire overleg op een ziekenhuisafdeling.
4. Onderwijsmateriaal, e-learning en Serious Gaming
Ahmas streeft ernaar om voor al haar onderwijsactiviteiten de leerstof in mediale vorm (boek, syllabus, hand-outs, digitaal/website) op een aantrekkelijke manier beschikbaar te maken voor de deelnemers. Ahmas heeft over veel thema’s boekjes geschreven. Voor enkele onderwijsactiviteiten is een aparte syllabus geschreven. Bijlage 2 bevat een overzicht van het schriftelijk onderwijsmateriaal dat in het Ahmas onderwijs is gebruikt.
Ahmas heeft daarnaast een website ontwikkeld (www.ahmas.nl) met theoretische achtergronden, (video)voorbeelden, opdrachten en zelftoetsen. De website wordt gebruikt voor e-learning, onder meer voor het Masterclass onderwijs en bevat dan de (powerpoint)presentaties van de deskundigen die aan de Masterclass hebben bijgedragen, en de resultaten van de opdrachten die de deelnemers hebben uitgevoerd [14].
Serious Gaming is een nieuwe vorm van e-learning die zich al een stevige plaats heeft verworven als onderwijswerkvorm in het medisch-technische vaardighedenonderwijs, zoals de chirurgische handvaardigheden. Voor de communicatieve vaardigheden staat de ontwikkeling van Serious Gaming nog in de kinderschoenen. Ahmas is betrokken bij een multicenter onderzoeksproject, waarbij Serious Gaming wordt ingezet voor het verbeteren van de communicatieve vaardigheden van oncologen. Daarnaast is Ahmas een van de grondleggers van het Wijzer-initiatief dat momenteel in samenwerking met de Stichting Triade van het UMCG wordt ontwikkeld. Hierbij wordt Serious Gaming ingezet om de introductie van het nieuwe Electronisch Patiënten Dossier te faciliteren.
5. Organisatie en uitvoering
In het algemeen berustte de verantwoordelijkheid voor de organisatie van het onderwijs bij de opdrachtgever, tenzij in de overeenkomst deze verantwoordelijkheid geheel of gedeeltelijk werd overgedragen aan Ahmas. Het contact met de deelnemers buiten de onderwijssituatie, zoals de administratie van inschrijvingen, betalingen, deelnameregistratie, leervorderingen, etc, behoorde daarmee tot de verantwoordelijkheid van de opdrachtgever.
Voor iedere onderwijsactiviteit heeft Ahmas een draaiboek samengesteld met daarin:
A. Praktische gegevens over het onderwijs, zoals locatie(s), tijd(en) en contactadressen
B. Deelnemersinformatie: aantal, soort opleiding/specialisatie, beroepservaring
C. Programma met als onderdelen:
- doelen/eindtermen;
- onderwerp/thema’s;
- werkvorm(en), activiteit(en) van de deelnemers;
- tijdsplanning en aanwijzingen voor de docent(en);
- benodigde voorzieningen en onderwijsmaterialen;
- toetsprocedure (indien van toepassing);
- evaluatieprocedure.
8. Docenten
Gezien de zeer (inter)actieve werkvormen van het Ahmas onderwijs moeten de docenten niet alleen inhoudelijk deskundig zijn op het gebied van de communicatieve en interactieve vaardigheden en de psychosociale zorg voor patiënten, maar moeten zij tevens didactisch deskundig zijn om hun begeleidende en faciliterende rol te kunnen vervullen. De docenten van Ahmas hebben in de afgelopen 25 jaar op beide terreinen hun sporen ruimschoots verdiend. Voor enkele onderwijsactiviteiten heeft Ahmas externe docenten ingeschakeld die eveneens voldeden aan de vereiste kwalificaties op inhoudelijk en didactisch gebied. Voor de presentaties in het Masterclass onderwijs zijn daarnaast inhoudsdeskundigen aangetrokken. Dit gebeurde veelal direct door de opdrachtgever na overleg met de Ahmas docent(en) en hun rol als docent bleef dan beperkt tot die van presentator.
9. Toetsing/beoordeling/accreditatie
Ahmas streeft naar het gebruik van toetsingsmethoden die aansluiten bij competentiegericht onderwijs en bij de werkvormen van ‘deliberate practice’. Formatieve toetsing dat wil zeggen toetsing die is bedoeld als feedback voor de deelnemers over hun leervorderingen, maakt deel uit van al het Ahmas onderwijs en wordt ook als zodanig als werkvorm (feedback, reflectie) in het programma opgenomen.
Afhankelijk van de wensen van de opdrachtgever en de door externe instanties gestelde eisen heeft er soms ook een summatieve toetsing plaatsgevonden. Bij een summatieve toetsing beslist de uitkomst (mede) over het al of niet behalen van een kwalificatie. Voor iedere vorm van summatieve toetsing heeft Ahmas een toetsingsprotocol opgesteld waarin de toetsprocedure en de wijze van beoordeling zijn vastgelegd. De opdrachtgever was vervolgens verantwoordelijk voor de communicatie met de deelnemers over dit toetsingsprotocol. De opdrachtgever was dan tevens verantwoordelijk voor het aanvragen van de erkenning van de kwalificatie die de deelnemers behaalden met de toets (diplomering, certificering, accreditatie). Voor een aantal onderwijsactiviteiten voor medisch specialisten heeft Ahmas zelf gezorgd voor de accreditatie van haar onderwijs via het Accreditatie Bureau Algemene Nascholing van de KNMG.
10. Evaluatie
Sommige onderwijsactiviteiten zijn door de opdrachtgever geëvalueerd en sommige onderwijsactiviteiten heeft Ahmas zelf geëvalueerd en daarover aan de opdrachtgever gerapporteerd. Deze evaluaties bevatten een procesevaluatie, waarin het oordeel van de deelnemers en van de docenten over het verloop van de onderwijsactiviteit is verwerkt. Daarnaast is afhankelijk van de wensen van de opdrachtgever soms gekozen voor een meer of minder uitgebreide resultaatevaluatie waarin het effect van de onderwijsactiviteit op de inzichten en het gedrag van de deelnemers wordt beschreven [15].
De workshops die Ahmas heeft verzorgd als onderdeel van een symposium of congres, zijn in het algemeen door de opdrachtgever geëvalueerd.
Het Masterclass onderwijs is uitgebreid geëvalueeerd, deels door de opdrachtgever (Bayer BV) en deels door Ahmas. Over het Masterclass onderwijs zijn twee publicaties verschenen [16,17].
Het praktijkgerichte vaardighedenonderwijs is telkens geëvalueerd en hierover is in het verleden een aantal malen gepubliceerd [18-22].
Het verloop en de resultaten van het video-CAF onderwijs zijn eveneens geëvalueerd en hierover is recent gepubliceerd [23-25].
Literatuur
[1] Frank J (editor). The CanMEDS 2005 physician competence framework. Vancouver: The Royal College of Physicians and Surgeons of Canada 2005
[2] Kolb DA. Experimental learning: experience as the source of learning and development. New York: Englewood-Cliffs 1984
[3] Ericsson KA. Deliberate practice and acquisition of expert performance: a general overview. Acad Emerg Med 2008;15:988-94
[4] Sousa DA. How the brain learns (3rd edition). California: Corwin Press 2006
[5] Essers G, Van Weel-Baumgarten E, Bolhuis S. Mixed messages in learning communication skills? Students comparing role model behaviour in clerkships with formal training. Med Teach 2012;http//dx.doi/10.3109/0142159X.2012.687483
[6] Heaven C, Clegg J, Maguire P. Transfer of communication skills training from workshop to workplace: the impact of clinical supervision. Patient Educ Couns 2006;60:313-25
[7] Rethans JJ, Norcini JJ, Baron-Maldonado M, Blackmore D, Jolly BC, LaDuca T, Lew S, Page GG, Southgate LH. The relationship between competence and performance: implications for assessing practice performance. Med Educ 2002;36:901-9
[8] Van Dalen J. Communication skills in context: trends and perspectives. Patient Educ Couns 2013;dx.doi.org/10.1016/j.pec.2013.05.020
[9] Van de Eertwegh V, Van Dulmen S, Van Dalen J, Scherpbier AJJA, Van der Vleuten CPM. Learning in context: Identifying gaps in research on the transfer of medical communication skills to the clinical workplace. Patient Educ Couns 2013;90:184-92
[10] Van den Eertwegh V, Van Dalen J, Van Dulmen S, Van der Vleuten C, Scherpbier A. Residents’ perceived barriers to communication skills learning: Comparing two medical working contexts in postgraduate training. Patient Educ Couns 2014;dx.doi.org/10.1016/j.pec.2014.01.002
[11] Wallenstein J, Heron S, Santen S, Shayne P, Ander D. A core competency-based objective structured clinical examination (OSCE) can predict future resident performance. Acad Emerg Med 2010;Suppl 2:S67-71
[12] Wouda JC, Van de Wiel HBM. The communication competency of medical students, residents and consultants. Patient Educ Couns 2012;86:57-62
[13] Wouda JC, Van de Wiel HBM. Education in patient-physician communication: How to improve effectiveness?. Patient Educ Couns 2013a;90:46-53
[14] Van de Wiel HBM, Brand PLP, Weijmar Schultz WCM, Wijma K. The virtual ISPOG Academy: how E-learning can enrich (our) society. J Psychosom Obst Gynec 2010;31:111-2
[15] Van de Wiel HBM, Wouda J. Evaluative studies in (medical) education. J Psychosom Obst Gynec 2008;29:1-2
[16] Van de Wiel HBM, Goris J. Innovation in medical postgraduate education: a pilot study. J Psychosom Obst Gynec 2009;30:1-4
[17] Van de Wiel HBM, Wouda JC. De Masterclass Gynaecologie: onderwijs OAC dat beklijft. In: Het anticonceptieconsult 2013 (bijlage Huisarts & Wetenschap). Bayer/Springer Media 2013
[18] Wouda J, van de Wiel HBM, Weijmar Schulz WCM. Training communicatieve vaardigheden voor gynaecologen - het waarom en het hoe. Ned Tijdschrift Obstetrie & Gynaecologie 1992;105:130-6
[19] Wouda J, van de Wiel HBM, van den Toren EW, Vinke JM. Het hart op de tong. Medisch Contact 1993;48:276-8
[20] Wouda J, van de Wiel HBM, van Roosendaal J. Communicatie in de oncologie voor specialisten. NVPO Nieuwsbulletin 1994;2:11
[21] Wouda J, Wiel HBM van de. Cursus communicatie voor medisch specialisten. In: Smal JA e.a. (red.). Gezond Onderwijs 6. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum 1997;293-8
[22] Wouda J, van de Wiel HBM, Zwierstra RP, Ottow RT. De cursus ‘Communicatie en Samenwerking’ voor arts-assistenten. Tijdschrift Medisch Onderwijs 2000;19:142-50
[23] Wouda JC, Van de Wiel HBM. How to attain expertise in clinical communication? Paediatr Respir Rev 2013;14:213-8
[24] Wouda JC, Van de Wiel HBM. The effects of self-assessment and supervisors’ feedback on residents’ patient-education competency using videoed outpatient consultations. Patient Educ Couns 2014;dx/doi/org/10.1016/j.pec.2014.05.023
[25] Wouda JC, Van de Wiel HBM. Residents’ and consultants’ patient-education competency in challenging outpatient consultations. Patient Educ Couns 2014;in review